Sybena Consulting

Jakość dokumentów

Strona główna

Wiedza

Kontakt

Projekty publiczne

Wprowadzenie

Logika dokumentu

Budowa dokumentu

Redakcja dokumentu

Odwołania

Wybrane właściwości MS Word

Właściwości językowe

Wprowadzenie

W literaturze związanej z zarządzaniem jakością można znaleźć wiele materiałów dotyczących cech jakościowych produktów mających tzw. „bezpośrednią funkcjonalność”: programy komputerowe, budowle, farmaceutyki, pojazdy. Nie wchodząc zbyt głęboko w szczegóły, wiele napisano o tym, że programy komputerowe nie mogą mieć błędów i muszą być przyjazne dla użytkownika. Budowle muszą mieć swoją wytrzymałość i muszą być bezpieczne. Pojazdy muszą być sprawne, efektywne i bezpieczne. Dla zdefiniowanych cech jakościowych literatura pełna jest opisu procedur ich weryfikacji.

Szczególnym rodzajem wytworu, który nie ma bezpośredniej, „fizycznej” funkcjonalności, ale za to jest obecny zapewne we wszystkich obszarach działania projektowego, jest dokument. Popularności tego rodzaju produktów nie towarzyszy obfitość literatury opisującej ich jakość. Wynika to zapewne z kilku niesłusznych przeświadczeń. Na przykład:

  • Jakość dokumentów nie jest równoznaczna z jakością wytwarzanego produktu.
  • Ważne są wyłącznie „twarde” zapisy znajdujące się w dokumencie, jego własna, specyficzna dla dokumentu jakość ma znaczenie drugorzędne.
  • „Pisać każdy może”. Jeżeli ktoś skończył szkołę średnią (albo ma wyższy poziom wykształcenia), to na pewno umie pisać.

W tym dokumencie, głównie na podstawie wieloletniej własnej praktyki w obszarze kontroli jakości, opisałem zestaw cech, które muszą mieć dobrze napisane dokumenty. Zestaw tych zaleceń jest zapewne niepełny, co może stwarzać wrażenie niezgodności z jedną z opisywanych w nim cech. Ale sprzeczność jest pozorna: niniejszy tekst jest dokumentem o charakterze popularyzatorskim, a nie formalnym dokumentem projektowym.

Tekst dotyczy przede wszystkim dokumentów typu analitycznego oraz procedur, ale większość zasad może być stosowanych do dokumentów innego rodzaju, na przykład do dokumentacji użytkownika.

Tekst może być wykorzystany do tworzenia wzorców dokumentów w projektach. Może także być podstawą do utworzenia listy kontrolnej przy sprawdzaniu formalnej jakości dokumentów.

Tekst napisano z myślą o dokumentach tworzonych w aplikacji MS Word. Z tego założenia wynika obecność sekcji poświęconej niektórym zasadom redagowania tekstów w tym narzędziu.

Logika dokumentu

Precyzyjna definicja zasadniczych pojęć

Każdy dokument musi mieć w początkowej jego części sekcję, w której powinny być zdefiniowane:

·         Wszystkie używane skróty,

·         Wszystkie pojęcia z obszaru, którego dotyczy dokument, niezależnie od ewentualnego przeświadczenia autora o oczywistości ich znaczenia,

·         Inne istotne pojęcia, jeśli ich zrozumienie jest kluczowe dla zrozumienia dokumentu, lub pojęcie to nie jest stosowane w sposób ogólnie przyjęty.

Jeśli w ramach projektu powstaje wiele dokumentów (zwykle tak jest), to zalecane jest utworzenie jednolitego słownika skrótów i pojęć dla całego projektu.

Niesprzeczność zapisów

Pomiędzy zapisami dokumentu nie może być sprzeczności. Tzn. jeśli w jednym miejscu dokumentu istnieje zapis A, to z pozostałej części dokumentu nie może, bezpośrednio ani pośrednio, wynikać zapis sprzeczny z zapisem A.

Konsekwentne używanie zdefiniowanych pojęć

Wykluczone jest używanie synonimów zdefiniowanych pojęć, o ile nie zostały one zdefiniowane w początkowej sekcji dokumentu. Zdefiniowanych pojęć nie wolno używać w znaczeniu innym, niż określone w słowniku.

Zalecane jest nietworzenie synonimów; ich używanie utrudnia zrozumienie dokumentu.

Jednoznaczność zapisów

W dokumencie nie należy umieszczać zapisów pozwalających na ich dowolną interpretację (np. opcjonalność bez określenia warunku zezwalającego na niewykonanie czynności, używanie zapisów typu „w miarę możliwości”).

Precyzja definicji zakres dokumentu

Na początku dokumentu zawsze należy określić, jakich obiektów dotyczy dokument. Jeśli występują wykluczenia z zakresu dokumentu, to należy je jednoznacznie opisać.

Kompletność dokumentu

Dokument musi opisywać pełen zestaw obiektów wynikający z jego definicji. Na przykład jeżeli dokument opisuje ryzyka projektu, to najpierw należy ustalić na jakie kategorie ryzyk projekt jest narażony, a później opisać każdą z  tych kategorii. Jeżeli dokument opisuje dokumentację projektu, to należy ustalić zestaw kategorii dokumentacji, a potem opisać każdą z kategorii.

Budowa dokumentu

Jednolitość sposobu tworzenia dokumentów

Dokumenty powinny być tworzone w sposób jednolity. Jeżeli w ramach projektu tworzony jest więcej niż jeden dokument określonego typu, to każdy z nich musi mieć taką samą strukturę. Przykładami typów dokumentów mogą być specyfikacje modułów w systemie informatycznym, procedury w systemie jakości.

Wykorzystanie szablonów dokumentów zgodne z ich przeznaczeniem

Zwykle, jeśli w projekcie powstaje wiele dokumentów tego samego typu, to najpierw przygotowywany jest szablon dla każdego typu dokumentu. Szablon taki jest przygotowywany przez osobę odpowiedzialną za formalną jakość dokumentów projektu. Z treści szablonu powinno wynikać, jakie zapisy powinny znaleźć się w jego sekcjach.

Obowiązkiem osób tworzących dokument na podstawie szablonu jest precyzyjne wypełnianie jego sekcji zgodnie z ich przeznaczeniem.

Mikrostandardy

Jednolitość zapisów dokumentów musi odnosić się do poziomu opisu bardziej szczegółowego niż spis treści. Każda elementarna sekcja dokumentu musi mieć taką samą strukturę.

Przykład: Definiowanie pojęć.

Żeby osiągnąć jednolitość dokumentu nie wystarczy wymaganie umieszczenia ciągu definicji pojęć. Należy ustalić, że każda definicja składa się z:

·         Zdania definiującego pojęcie, mającego strukturę:

<obiekt definiowany> jest to <jednoznaczna definicja obiektu>.

·         Opis zasadniczych cech obiektu definiowanego.

·         Możliwe wyjątki.

Zgodność tytułów z zawartością odpowiednich fragmentów

Zawartość każdego tytułowanego fragmentu dokumentu (podrozdział, zadanie, rysunek…) musi być zgodna z tytułem.

Grupowanie adekwatnych informacji

Zbliżone pojęciowo informacje powinny być opisane blisko siebie.

Jawne zaznaczanie pustych sekcji

Jeśli sekcja dokumentu ma pozostać pusta, to należy umieścić zapis informujący o tym. Nie należy pozostawiać pól niewypełnionych.

Redakcja dokumentu

Odwołania

Odwołania do dokumentów zewnętrznych

Dla każdego dokumentu zewnętrznego musi być referencja umożliwiająca jego identyfikację i odnalezienie.

Precyzyjne odwołania do dokumentów zewnętrznych

Jeżeli przy odwołaniach do dokumentów zewnętrznych istotna jest tylko część zawartości takiego dokumentu, to w referencji należy wskazać nie tylko dokument, ale i jego właściwą część (rozdział, punkt, sekcję...).

Nieużywanie oznaczeń wersji w referencjach do dokumentów podlegających zarządzaniu konfiguracją

Nie należy używać oznaczeń wersji w referencjach do dokumentów podlegających zarządzaniu konfiguracją. Używanie takich oznaczeń powoduje konieczność weryfikacji i modyfikacji zbioru dokumentów w których takie odwołania mogą wystąpić, po każdej zmianie wersji dowolnego dokumentu.

Wybrane właściwości MS Word

Niedefiniowanie stylów przez autorów dokumentów

Autorzy dokumentów nie mogą wprowadzać własnych stylów redakcyjnych. Cały dokument musi być napisany z wykorzystaniem dokładnie tych stylów, które zostały zdefiniowane przez autora szablonu.

Powtarzanie nagłówków tabel

Tabele, które są umieszczane na więcej niż jednej stronie muszą mieć na każdej stronie powtórzone nagłówki.

Używanie referencji kontrolowanych przez MS Word

Do podawania referencji do zapisów znajdujących się w tym samym dokumencie należy używać mechanizmów wbudowanych w MS Word (Wstaw / Odwołanie). Nie wolno ręcznie wpisywać numerów rozdziałów, rysunków czy tabel.

Rozmiar pól adekwatny do przewidywanej treści

Pola tworzonych formularzy muszą mieć rozmiar umożliwiający wpisanie do nich przewidywanych treści.

Porządkowanie zapisów w wyliczeniach i tabelach

Zapisy w wyliczeniach i tabelach powinny być porządkowane zgodnie z logiką właściwą dla danego zbioru (np. chronologia występowania zdarzeń). Jeśli nie jest możliwe określenie takiego porządku, to zapisy powinny być porządkowane alfabetycznie.

Jednolitość przyjętych konwencji

Dla wszystkich dokumentów należy stosować takie same konwencje redakcyjne.

Przykład.

Należy zawsze stosować takie same znaki poprzedzające wyliczenie.

Właściwości językowe

Poprawność językowa

W dokumencie nie może być błędów gramatycznych, interpunkcyjnych, składniowych i stylistycznych.

Definiowanie pojęć w liczbie pojedynczej

W słowniku pojęć, o ile nie są definiowane pojęcia z założenia występujące w liczbie mnogiej, definiowane pojęcie należy zawsze podawać w liczbie pojedynczej.

Jednolita forma gramatyczna zdań

Dokument powinien być pisany w jednolitej formie gramatycznej. Na przykład dla procedur możliwe jest przyjęcie trzeciej osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego.

Długość zdań nie większa niż 20 słów

Zasada odnosi się do możliwości percepcji tekstu przez człowieka. Żadne zdanie nie powinno mieć więcej niż ok. 20 słów. Jeśli zdanie jest dłuższe, człowiek ma trudności z przyswojeniem zawartych w nim treści. Jeśli przy pierwszej redakcji okazuje się, że długość zdania jest większa, to należy rozważyć jego podział na dwa lub większą liczbę niezależnych zdań. Należy pamiętać, że wytwarzanie tekstów jest, dla aparatu pojęciowego człowieka, znacznie łatwiejsze niż jego przyswajanie (czytanie).

Wyliczenia: 7 plus minus 2 pozycje

Zasada także odnosi się do możliwości percepcji. Wynika z jednego z podstawowych praw z zakresu psychologii poznawczej. Człowiek nie jest w stanie przetworzyć jednocześnie więcej niż właśnie ok. siedmiu jednostek informacji. Jeśli rozmiar wyliczenia jest większy, to należy rozważyć wprowadzenie wyliczenia dwu- lub więcej poziomowego.

Co zrobić z ustawą Prawo Zamówień Publicznych?

Co zrobić z Urzędem Zamówień Publicznych?

Kto ma wygrywać publiczne przetargi?

Czy najniższa cena oferty gwarantuje najniższy koszt?

Program rozwoju sportu

Wiedza o projektach

Model zarządzania wiedzą o projektach

Wiedza o projektach

Zarządzanie projektami nastawione na wiedzę

Agregaty projektów

Rodziny projektów

Agregaty projektów

Jednolity model zarządzania portfelami

Podstawy zarządzania portfelami

Modele dojrzałości

Dojrzałość systemów zarządzania projektami  

Dojrzałość metodyk zarządzania projektami

Meta-dojrzałość zarządzania projektami

Standardy i metodyki

Analiza ISO 21500 i porównanie z PMBoK® Guide

Siedem głównych standardów zarządzania projektami

Ogólne porównanie PMBoK, Prince 2 i CMMI

Szczegółowe porównanie PMBoK, Prince 2 i CMMI

Standardy PMI – spojrzenie krytyczne

Narzędzia Primavera a PMBoK

Zarządzanie jakością

Jakość w projektach informatycznych

Jakość dokumentów

Analiza

Analiza strategiczna

Analiza

Tworzenie tekstów analitycznych